Αφηγητής/τρια
Μεσσηνέζη – Βασιλοπούλου Ευαγγελία
Συνέντευξη
Βλάχος Σταύρος
Ευαγγελία Μεσσηνέζη-Βασιλόπουλου. Το 1930 στην Τήνο, στη Χώρα, στην πόλη. Αναμνήσεις πολλές, παιδικές, ωραίες αναμνήσεις, και με τα καλά και με τα δύσκολα. Εκείνο που έχει μείνει ανεξίτηλο, βέβαια, είναι ο τορπιλισμός της ΕΛΛΗΣ.
Ήταν 15 Αυγούστου του 1940. Πρωί-πρωί, ακούστηκε ένας θόρυβος αεροπλάνου. Τότε δεν κυκλοφορούσαν πολλά, ούτε υπήρχαν γραμμές αεροπορικές για να πηγαίνουν στα νησιά και τέτοια. Βγήκαμε στις αυλές, στη γειτονιά: «Τι συμβαίνει;» «Τι είναι;» «Τι δεν είναι;» Άλλος έλεγε το ένα, άλλος έλεγε το άλλο… Πέρασε αυτό.
Ήταν όλα έτοιμα για να γίνει η λιτάνευση κι όλες οι εκδηλώσεις. Tα παιδιά, προπαντός, έτρεχαν στην παραλία, εφόσον είχα τον αδελφό μου. Όλα τ’ αγόρια μαζεύονταν να παν να δουν τους στρατιώτες, τους ναύτες, τις κινήσεις τους, τι θα έκαναν. Όλα αυτά ήταν άγνωστα στα παιδιά. Kι έτρεχαν να δουν τα βαπόρια που ερχότανε, το πολεμικό.
Γινόταν μεγάλη προετοιμασία στο καράβι. Ξυριζόνταν τα παλικάρια, τα ετοιμάζαν τη στολή που θα βγαίνανε, το καράβι σημαιοστολισμένο, έτσι οριζόντια ήτανε κι έτσι, πολύ ωραία στολισμένο. Κι αργότερα ακούστηκε ένας θόρυβος.
Άρχισαν να ανησυχούν. Κοιτάζουν το καράβι. Κοιτάξαμε. Είχαν πέσει τα σημαιάκια. Δεν μπορώ, όμως, να τα λέω, γιατί ανατριχιάζω, παιδιά μου… Πέσαν τα σημαιάκια του βαποριού και κυκλοφόρησε η είδηση ότι πήραν φωτιά τα καζάνια του βαποριού. Πήραν φωτιά τα καζάνια. Ο ένας έλεγε αυτό, ο άλλος… Σε ημέρες ειρήνης δεν μπορεί να… δεν μπόρεσε να υποθέσει κάτι άλλο κανείς.
Κι άρχισαν να πέφτουν οι ναύτες… Δεν μπορώ, παιδιά μου… Έπεφταν από το καράβι στη θάλασσα και βγαίναν στην κοντινή στεριά. Κατέβαιναν και μας φώναζαν, τα παλικάρια. Βρεγμένα, πήγαιναν στο Βαθύ Κλαδάκι κολυμπώντας κι έσερναν. Και κατέβαιναν την κατηφορίτσα και μας φώναζαν: «Μακριά! Μακριά!» «Πίσω από βουνό!» «Το καράβι είναι γεμάτο πολεμοφόδια!» «Μακριά! Μακριά!» Αυτές οι λέξεις είναι ανεξίτηλες… «Πίσω από βουνό! Το καράβι είναι φορτωμένο με πυρομαχικά!»
Όλοι να πηγαίνουν μακριά κι η μαμά μου να πάει να βρει το παιδί της, που ήταν με τα άλλα παιδιά. Άρχισε να τρέχει προς τα κάτω, να ψάχνει… Εγώ από πίσω απ’ τη μαμά μου. Κι ήμουν αυτόπτης μάρτυς, δηλαδή, ότι ένας ναύτης φορούσε το σωσίβιο. Το βγάζει και το δίνει στη μαμά μου. Λέει: «Παρ’ το, κυρία μου, να με θυμάσαι». Το κρατούσε η μαμά μου σαν φυλαχτό. Τι έγινε μετά; Αυτό χάθηκε από το σπίτι, δεν ξέρω πώς. Εγώ να κλαίω, να τραβώ τη μαμά μου να φύγουμε. Η μαμά μου να θέλει να βρει το παιδί της, να ψάχνει να βρει το παιδί της… Μία γιαγιά την κουβαλούσαν οι κόρες της. Δεν μπορούσε να περπατήσει κι έπρεπε να φύγει γρήγορα. Κι ένας ναύτης την πήρε, τη σήκωσε τη γιαγιά και την πήγε και την απομάκρυνε από…
Στην Τήνο συμβιώνουμε ορθόδοξοι και καθολικοί, υπάρχουν καθολικές εκκλησίες και σημαιοστολίζουν κι αυτοί την ίδια ημέρα. Έτσι ήταν στολισμένη και μια εκκλησία στη γειτονιά μας. Αυτοί όμως είχαν την ελληνική σημαία και δίπλα, ήταν η ιταλική. Όπως κατέβαιναν οι ναύτες βρεγμένοι, ένας από τους ναύτες βλέπει την ιταλική σημαία, κρεμασμένη. Μόλις αντικρίζει την ιταλική σημαία προσπάθησε να την κατεβάσει, να την ξεσκίσει, δεν ξέρω τι ένιωθε το παιδί αυτό. Δεν μπορούσε να ανεβεί γιατί δεν είχε πατήματα, πετούσε ό,τι πέτρες βρισκόταν μπροστά του, άρχισε και τις πετούσε στις σημαίες επάνω, στη σημαία την ιταλική.
Μετά κάλεσαν όλους τους ναυτικούς να τρέξουν προς βοήθεια, να βγάζουν ναύτες απ’ το καράβι. Έφευγαν, λοιπόν, βάρκες και καΐκια. Μεταξύ αυτών, ήταν κι ο πατέρας μου. Και πήγαιναν και κουβαλούσαν ναύτες από το βαπόρι, στη στεριά.
Η δεύτερη τορπίλη σκάει στον κυματοθραύστη, στον μώλο. Σηκωθήκαν νερά, πέτρες απάνω και κόπηκε ο μώλος στα δύο. Τα νερά που σηκωνόνταν απάνω, όλα αυτά τα είδα.
Το πιο συγκλονιστικό, κατ’ εμέ, ήταν την ώρα που βυθιζόταν το καράβι. Εκείνη η στιγμή ήταν η πιο συγκινητική όλων των εικόνων. Σιγά-σιγά βούλιαζε το καράβι. Εκεί ήταν όχι να κλαις, όχι να…
Και μέσα στο καράβι είχαν μείνει ναύτες. Με το πέσιμο της τορπίλης σφήνωσαν οι πόρτες του βαποριού και δεν μπορούσαν να βγουν όλοι οι ναύτες. Αυτοί οι ναύτες που ήρθαν και μας διηγόντανε… Ένας ναύτης —το έλεγε το παλικάρι κι έκλαιγε— ένα παλικάρι έβγαλε το κεφάλι του απ’ το φινιστρίνι και φώναζε στα άλλα παιδιά που έπεφταν στη θάλασσα: «Πάρτε μου το κεφάλι! Μη μ’ αφήνετε!» Και τέτοια θα ήταν κι άλλα κι άλλα κι άλλα…
Αυτό είναι αξέχαστο. Αξέχαστο. Δεν μπορώ να το θυμηθώ. Αποφεύγω να το θυμηθώ. Η πιο συγκινητική στιγμή ήταν αυτή, την ώρα που βυθιζότανε… Είναι ανεξίτηλα αυτά τα χρόνια, δε σβήνουν. Είναι ανεξίτηλα. Και κάθε φορά που θα το θυμηθώ, νιώθω σαν να ήμουν εκείνη τη στιγμή.